Δεύτερη συνεδρία, 6 Ιουλίου
Η εξέλιξη του ανοιχτού πνεύματος
 |
| Hariclea Zengos Photo: Olga Kolisoglou |
Χαρίκλεια Ζήνγκου
Ένα σπίτι στον κόσμο: Ο υπερεθνικός Χερν
Η εργασία αυτή θα εξετάσει τον Χερν από την οπτική της μεταποικιακής και παγκόσμιας θεωρίας, εστιάζοντας πρωτίστως στον Χερν ως υπερεθνικό συγγραφέα.
Δεδομένης της περιπλανώμενης ζωής του και των διαφορετικών πολιτισμών που εξερεύνησε στο έργο του, η μελέτη πάνω στον Χερν έχει να κάνει με θέματα εθνικής ταυτότητας, πατρίδας και της αίσθησης του να ανήκει κανείς κάπου, ενώ επίσης προσπαθεί να τον εξηγήσει εντός εθνικών πλαισίων. Για παράδειγμα, στον τίτλο της μονογραφίας του για τον Χερν, ο Νίκος Σοφιανός αναφέρεται σε αυτόν ως «ο Έλληνας ποιητής της Ιαπωνίας». Σε αντίθεση, ο κριτικός Κρις Μπόντζι, στο έργο του Νησιά και Εξορίες: Οι Κρεολικές Ταυτότητες της Μεταποικιακής Λογοτεχνίας, αναφέρει τον Χερν ως «Ιρλανδο-Ελληνο-Αμερικανό», αναγνωρίζοντας βασικά εθνικά πλαίσια, εξαιρώντας όμως τα ιαπωνικά, παρ’ όλον τον προσωπικό δεσμό του Χερν με τη χώρα. Το θέμα αν ο Χερν ήταν Έλληνας, Ιρλανδός, Αμερικανός και/ή Ιάπωνας είναι ανοιχτό σε δημόσιο ακαδημαϊκό διάλογο –ή μήπως όχι; Αισθανόταν ο Χερν σαν στο σπίτι του στον κόσμο;
Η εργασία αυτή θα υποστηρίξει ότι ο προσδιορισμός του Χερν με οποιαδήποτε μία και μοναδική εθνική ταυτότητα συνεπάγεται τον περιορισμό της υπερεθνικής εμβέλειας της ζωής και του έργου του. Αντλώντας εν μέρει από τη διερεύνηση της διεθνικότητας του Πολ Γκιλρόι στο Ο Μαύρος Ατλαντικός: Νεωτερισμός και Διττή Συνείδηση (Verso, 1993), αυτή η εργασία θα υποστηρίξει την άποψη ότι ούτε ο Χερν πρέπει να προσηλωθεί σε έναν τόπο ή σε ένα έθνος ούτε η εργασία του να εξεταστεί μόνον εντός ενός εθνικού πλαισίου. Με λίγα λόγια η ζωή και το έργο του Χερν επιβεβαιώνει την ύπαρξη μιας νέας κατάστασης εθνικής ταυτότητας και της αίσθησης του να ανήκει κανείς κάπου, που αψηφά απόπειρες προσδιορισμού του (και ως εκ τούτου περιορισμού του) ως εθνικού συγγραφέα. Χρησιμοποιώντας την κριτική ορολογία του Γκιλρόι, η εργασία θα εξετάσει πώς η ζωή και το έργο του Χερν θέτουν σε δοκιμασία τη βεβαιότητα των ριζών με το ενδεχόμενο των οδών. Ο Χερν, πραγματικά και φανταστικά, ταξίδεψε σε μέρη όπως η Καραϊβική, η Νέα Ορλεάνη και η Ιαπωνία και ήρθε σε επαφή με διαφορετικούς λαούς και πολιτισμούς. Η αποδημία του δημιουργεί τρόπους ύπαρξης και θέασης που είναι υπερεθνικοί αν όχι παγκόσμιοι.
 |
| Demetrios Vassiliades Photo: Olga Kolisoglou |
Δημήτριος Βασιλειάδης
Λευκάδιος Χερν και Βουδισμός
Το ενδιαφέρον και τα γραπτά του Χερν πάνω στον αρχαίο ιαπωνικό πολιτισμό και στη λαϊκή θρησκεία προκάλεσαν διάφορους λόγιους να αναρωτηθούν για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του και τον φιλοσοφικό προσανατολισμό του. Πολλοί συγγραφείς υποθέτουν ότι έγινε βουδιστής, επειδή έγραψε πολλές βουδιστικές λαϊκές ιστορίες και η οικογένειά του ανήγειρε τον τάφο του σύμφωνα με τα βουδιστικά έθιμα στο κοιμητήριο Ζοσιγκάγια στο Τοσίμα. Αλλά μια τέτοια ερμηνεία είναι αυθαίρετη και δεν ανταποκρίνεται στα γεγονότα, αφού ο ίδιος ποτέ δεν υιοθέτησε επίσημα τη βουδιστική θρησκεία και η προσωπική του επιθυμία, σύμφωνα με την εντολή που έδωσε στον μεγαλύτερο γιό του, ήταν να τοποθετηθούν οι στάχτες του σ’ ένα κοινό δοχείο και να ενταφιαστεί, χωρίς καμία θρησκευτική τελετή, σε κάποια κατάφυτη από δέντρα πλαγιά.
Ο Χερν ποτέ δεν υπήρξε ένθερμος οπαδός οποιασδήποτε θρησκείας. Αγαπούσε την απλότητα της ιαπωνικής τέχνης και λογοτεχνίας και προσπάθησε να εξιστορήσει στον αναγνώστη του τα αισθήματα και τις προκαταλήψεις ενός συνηθισμένου βουδιστή της Ιαπωνίας. Για τον συγγραφέα η μελέτη του βουδισμού είναι η μελέτη της καθημερινής ζωής – η επίδραση της θρησκείας στις τελετές, στην τέχνη και στις συνήθειες των ανθρώπων.
Για τον Χερν η ζωή είναι ένας αγώνας με σκοπό την υπερνίκηση της περιορισμένης και αδύναμης ανθρώπινης φύσης. Το κλειδί της επιτυχίας σε αυτόν τον αγώνα βρίσκεται στη γνώση του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου. Τα δύο σημαντικά που τον απασχολούν και κυριαρχούν στο έργο του είναι το γίγνεσθαι και η υπέρβαση. Αυτά μπορούν να συσχετιστούν στενά με τις έννοιες της σαμσάρα και της νιρβάνα.
Τα κείμενα του Χερν από την Ιαπωνία αποκαλύπτουν ότι το μυστικιστικό άρωμα της τοπικής βουδιστικής παράδοσης οπωσδήποτε αιχμαλώτισε τη φαντασία του και τον επηρέασε. Ο Χερν ενσωμάτωσε αρκετές από τις βασικές δοξασίες αυτής της θρησκείας, αλλά δεν τις αντιμετώπισε συστηματικά ούτε τις επεξεργάστηκε φιλοσοφικά ή θεολογικά. Η γοητεία που ένιωσε δεν περιορίστηκε στον Ιαπωνικό Βουδισμό, καθώς δεν διστάζει να διεισδύσει στην αρχαία εθνική θρησκεία της χώρας, στον Σιντοϊσμό, καθώς και σε θρησκευτικές παραδόσεις άλλων χωρών, όπως η Κίνα και η Ινδία. Στις ιστορίες και στους μύθους του προσπαθεί να απελευθερωθεί από τα δεσμά του ορθολογικού νου, ιδέες, φαινόμενα και χωροχρόνο. Η φιλοδοξία του ανοιχτού πνεύματός του είναι εκείνη της απόλυτης ελευθερίας, που βρίσκεται πέρα από εθνικά και θρησκευτικά όρια.
 |
| Louis Solo Martinel Photo: Olga Kolisoglou |
Λουίς Σόλο Μαρτινέλ
Εξωτισμός και Διαπολιτισμικότητα-Σχετικά με τις φανταστικές ιστορίες του Λευκάδιου Χερν
Ο Λευκάδιος Χερν, ένας αγγλόφωνος συγγραφέας από Ελληνο-Ιρλανδούς γονείς, ένα είδος Όμηρου ή Πρωτέα στο βασίλειο του παράδοξου, ένας προάγγελος της γενικής τάσης της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας, συγκέντρωσε παράξενες ιστορίες, μυθικούς θρύλους και φανταστικές ιστορίες από την Αμερική, τις Δυτικές Ινδίες (Μαρτινίκα) και την Ιαπωνία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ευρωπαϊκός, αμερικανικός, καραϊβικός, κρεολός και ασιατικός πολιτισμός κύλησαν μέσα του όπως πέρασμα, μετάβαση, μετάφραση.
Γεννημένος σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον, με ανοιχτό πνεύμα και ασυνήθιστη ικανότητα να αντιλαμβάνεται την ποικιλομορφία, συνάντησε αργότερα στη ζωή του περισσότερα διάσπαρτα και διαπολιτισμικά θέματα. Ύστερα από αυθεντικές ταξιδιωτικές εμπειρίες και συγκινήσεις εκπληκτικής απόλαυσης (frisson), συγκέντρωσε ιστορίες, οι οποίες αν και γεωγραφικά απέχουν πολύ μεταξύ τους, ποιητικά είναι πολύ κοντά.
Προάγγελος κάποιας Κρεολιτέ (πρώτος συγκέντρωσε και έγραψε κρεολικές ιστορίες), με μεγάλο θαυμασμό για τη γαλλική φιλολογία και με την τελική επένδυσή του στον ιαπωνικό πολιτισμό, μας άφησε έργα και πράξεις (διάφορες περιόδους και θεματικές) που πρέπει τώρα να επανεξετάσουμε και να επαναπροσδιορίσουμε με καινούργιες κριτικές θεωρήσεις και σύγχρονα εργαλεία.
Οι ταξιδιωτικές ιστορίες του (Η πρώτη μου μέρα στην Ανατολή, Δύο χρόνια στις Γαλλικές Δυτικές Ινδίες) περιέχουν κάποιες εξωτικές πλευρές. Οι ιστορίες του (Σκίτσα της Μαρτινίκας, Στην Ιαπωνία των Φαντασμάτων) είναι ήταν αρχικά ανθρωπολογικές έρευνες. Οι φανταστικές ιστορίες (Καϊντάν, Ιστορίες των Τροπικών, Κρεολικά διηγήματα 2) είναι κατάλληλα για αντιπαραβολή. Για παράδειγμα La Diablesse, η γυναίκα-διάβολος του ζαχαροκάλαμου της Μαρτινίκας και Γιούκι Οννά, ένα φάντασμα του ιαπωνικού χιονιού, Οσιντόρι, η ιερή πάπια του ιαπωνικού δάσους και Σουκουνιάν, ένα δυσοίωνο πουλί από το δάσος της Μαρτινίκας.
Παρουσιάζονται μερικοί τρόποι κατανόησης του εξωτισμού και διαπολιτισμικής ευελιξίας, που περιέχονται στα κείμενα ενός ειδικού της ποικιλομορφίας και της συγγένειας, πρώτον στη φιλολογία εξωτικών θεμάτων και πατέρα της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας.
 |
| Shingo Nagaoka Photo: Olga Kolisoglou |
Σίνγκο Ναγκαόκα
Έλληνας, Ιρλανδός ή/και Βρετανός;-Η μετανάστευση του Χερν στην Αμερική και οι πολιτιστικές του ταυτότητες
Σε ηλικία δεκαεννέα ετών ο Πάτρικ Χερν έφτασε στη Νέα Υόρκη με το μεταναστευτικό πλοίο Cella στις 2 Σεπτεμβρίου 1869. Αυτό το γεγονός είναι ένα από τα αξιοσημείωτα ευρήματα της φιλόπονης και υπομονετικής έρευνας του Δρ. Κίντζι Τανάκα. Ο Δρ. Τανάκα ανακάλυψε επίσης ότι ο νεαρός Χερν δήλωσε κατά την είσοδό του στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι η χώρα στην οποία «ανήκε» ήταν η Ελλάδα. Σημειωτέον επίσης ότι ο Χερν δήλωσε την εθνικότητά του ως Βρετανός, όταν επέστρεψε από τη Μαρτινίκα στη Νέα Υόρκη το 1887. Ήταν Έλληνας, Βρετανός ή Ιρλανδός μετανάστης στις Ηνωμένες Πολιτείες; Ή κυρίως ήταν μετανάστης μετά από είκοσι ένα χρόνια στην Αμερική χωρίς να αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα;
Όσον αφορά την πολιτισμική ταυτότητα, ο Λευκάδιος Χερν είναι μοναδική φυσιογνωμία στη λογοτεχνική και κοινωνική ιστορία. Στις μέρες που οι νεοαφιχθέντες μετανάστες βοηθούσαν ο ένας τον άλλον στην αναζήτηση ταυτότητας και κοινότητας στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Χερν έδειχνε να κρατάει κάποια απόσταση από τον πυρετό της «δημιουργίας της Αμερικής» και της «επέκτασης προς τη Δύση» στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Η παρουσίασή μου θα λάβει υπόψη τις πολιτιστικές ταυτότητες του Χερν μέσα από τη ζωή και τα γράμματά του εστιάζοντας στις μέρες του στην Αμερική. Θα μπορούσε να είναι ένας Ιρλανδός μετανάστης ή/και Βρετανός δημοσιογράφος ή/και Ιάπωνας λαογράφος ή ακόμα Αμερικανός συγγραφέας περιλαμβανομένων των χρόνων που ο Χερν πέρασε εκεί και του αριθμού των έργων που εξέδωσε εκεί. Θα προσπαθήσω να δείξω με ποιον τρόπο μπορούμε να εντοπίσουμε τον Χερν μέσα στην εικόνα της αμερικάνικης σαλάτας και πώς το «ανοιχτό μυαλό» του τον βοήθησε να πάει πέρα από τα σύνορα μιας συγκεκριμένης ταυτότητας.
 |
| Paul Murray Photo: Olga Kolisoglou |
Πολ Μόρεϊ
Γοτθικός Τρόμος: Το Δουβλίνο στοιχειώνει τον Λευκάδιο Χερν
Βαπτισμένος Πατρίκιος Λευκάδιος Χερν από τους γονείς του, ο Χερν εγκατέλειψε το Πάτρικ ή Πάντυ, όταν έκλεινε τα είκοσι και στο εφεξής ήταν γνωστός ως Λαφκάντιο (Λευκάδιος). Ήταν κάτι περισσότερο από μια απλή αλλαγή ονόματος: αποσιωπούσε την ταυτότητα της ιρλανδικής ανώτερης μεσαίας τάξης –και όλο το βάρος που συνεπαγόταν– και ξαναδημιουργούσε τον εαυτό του ως έναν εξωτικό Έλληνα συγγραφέα.
Τα έντεκα χρόνια που ο Χερν πέρασε στην Ιρλανδία, από την ηλικία των δύο μέχρι τα δεκατρία του, αποδείχτηκαν όμως επίμονα. Τα στοιχειώματα που μάστισαν τα παιδικά του χρόνια στο σπίτι της μεγαλοθείας του στην οδό Άπερ Λίσον στο Δουβλίνο, επανέρχονταν στο υπόλοιπο της ζωής του. Τα ξαναβρήκε στη Νέα Ορλεάνη, στις Δυτικές Ινδίες και στην Ιαπωνία.
Στα ύστερα ιαπωνικά έργα του ο Χερν προσπαθεί να κατανοήσει αυτές τις μακρινές παιδικές αναμνήσεις. Στο «Vespertina Cognitio» (Exotics and Retrospectives, 1898) ανακαλύπτει ότι ένα στοίχειωμα που έζησε στις Δυτικές Ινδίες έχει τα ίχνη του στο φάντασμα που τάραζε τον ύπνο του στα παιδικά του χρόνια. Άλλα ιαπωνικά κείμενα «Γοτθική Φρίκη» και «Το Άγγιγμα του Εφιάλτη» (Shadowings, 1900), καθώς και το «Χι-Μαουάρι» (Καϊντάν, 1904) επίσης εξερευνούν τους τρόμους της ιρλανδικής παιδικής ηλικίας. Σπαράγματα αυτοβιογραφικών προσχεδίων εξερεύνησαν ακόμη περισσότερο τη σκοτεινή πλευρά αυτών των χρόνων.
Γράφοντας στον Γ. Μ. Γέιτς το 1901 αναθυμάται την ανατροφή στο Δουβλίνο και μια παραμάνα που του είχε πει παραμύθια και ιστορίες με φαντάσματα. Δήλωσε στον Γέιτς ότι αγαπούσε «τα Ιρλανδικά Πράγματα». Παρόμοια με τις ιστορίες φαντασμάτων που εξόρυξε από το ιαπωνικό Καϊντάν, η πρώιμη ταυτότητά του ως Πατρίκιος Λευκάδιος είχε επαναβεβαιωθεί, οδηγημένη από μια δίνη χαοτικών συναισθημάτων που προέρχονταν από μια ταραχώδη παιδική ηλικία, από την οποία δεν μπορούσε να απομακρυνθεί.
Μετάφραση: Τέτη Σώλου, Ηλίας Ταμπακέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου