Πρώτη συνεδρία, 5 Ιουλίου
Oι εκ νέου ανακαλύψεις ενός ανοιχτού πνεύματος
 |
| Bon Koizumi Photo: Olga Kolisoglou |
Μπον Κοϊζούμι
Επιμνημόσυνος ομιλία: Το ανοιχτό πνεύμα του Λευκάδιου Χερν-Πνευματική Οδύσσεια από την Ελλάδα στην Ιαπωνία
Αισθάνομαι ιδιαίτερα μεγάλη ευχαρίστηση και τιμή, ως απόγονος του Πατρίκιου Λευκάδιου Χερν, να μιλήσω για το Ανοιχτό Πνεύμα του στον τόπο που γεννήθηκε και άρχισε μια πνευματική οδύσσεια που κράτησε ολόκληρη ζωή.
Ο Χερν γράφει στο δοκίμιό του με τον τίτλο «Ένα φάντασμα»: «Ένας άνθρωπος που ποτέ δεν περιπλανήθηκε μακριά από τον τόπο που γεννήθηκε, μπορεί να περάσει ολόκληρη τη ζωή του χωρίς να γνωρίσει φαντάσματα, αλλά ο νομάδας είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κάνει τη γνωριμία τους».
Λέγοντας «φαντάσματα» εννοεί την επιθυμία για ταξίδια ή τη λαχτάρα για περιπλάνηση. Στην Ιαπωνία έγραψε σ’ ένα γράμμα στον Basil Hall Chamberlain (14 Δεκεμβρίου 1893) ότι τα φαντάσματα ήταν εκείνα που του έδωσαν «θάρρος και σκοπό» στη ζωή. Επίσης στο δοκίμιο «Η αξία του υπερφυσικού στη μυθοπλασία» κατέγραψε το επιχείρημα ότι «η λογοτεχνία του υπερφυσικού», όπως το Καϊντάν, «αναπαριστά πάντοτε κάποια σκιά αλήθειας». Αυτό που ο Χερν εννοεί εδώ είναι ότι οι άνθρωποι μπορούμε να είμαστε ταυτόχρονα δημιουργικοί και ταπεινοί επικοινωνώντας με τον υπερφυσικό ή μη ανθρώπινο κόσμο. Ο Χερν άσκησε κριτική στην ανθρωποκεντρική θεώρηση του κόσμου, στην ιδέα ότι οι άνθρωποι πρέπει να έχουν τον απόλυτο έλεγχο του κόσμου. Ο Χερν διαμόρφωσε την ξεχωριστή θέαση του κόσμου από την αποδημία του σε πολυθεϊστικές χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Αμερική των Κρεολών και η Ιαπωνία.
Εξερευνώντας το Ανοιχτό Πνεύμα του Χερν ως πολιτιστικές πηγές άρχισε με την έκθεση τέχνης με τίτλο «Ένα Αφιέρωμα στον Λευκάδιο Χερν (1850-1904)» στο Αμερικανικό Κολέγιο της Ελλάδος στην Αθήνα το 2009. Η έκθεση αυτή έχει ταξιδέψει από τότε στον κόσμο ακολουθώντας τα ίχνη του Χερν στο Ματσούε, στη Νέα Υόρκη και στη Νέα Ορλεάνη, υπό την αιγίδα οργανισμών σε διάφορες χώρες και πόλεις.
Ο εικοστός πρώτος αιώνας είναι, καθώς λέγεται, μάρτυρας στη μεγάλη αλλαγή των αξιών από ΑΕΠ: Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν σε ΑΕΕ: Ακαθάριστη Εθνική Ευχαρίστηση. Αυτό το πρόγραμμα του Ανοιχτού Πνεύματος συμμερίζεται το ίδιο πλαίσιο και ιδέες.
Στη διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο του Τόκυο, ο Χερν με υπερηφάνεια εκδήλωσε τον δεσμό του με την Ελλάδα: «Εκείνοι οι αρχαίοι Έλληνες, παρ’ όλο που ήταν χαρούμενοι σαν παιδιά και καλοσυνάτοι, ήταν μεγάλοι φιλόσοφοι, στους οποίους ανατρέχουμε για καθοδήγηση ακόμα και σήμερα. Αυτό που ο κόσμος σήμερα αισθάνεται ότι έχει περισσότερο ανάγκη είναι η επιστροφή αυτού του Αρχαίου Ελληνικού Πνεύματος της ευτυχίας και της καλοσύνης». (Έντομα και Ελληνική Ποίηση). Επίσης ο Χερν αναγνώριζε κοινά στοιχεία ανάμεσα στην Αρχαία Ελλάδα και στην παραδοσιακή Ιαπωνία και καλούσε σε συγκριτική μελέτη των δύο.
Ελπίζω ότι μπορούμε να συντελέσουμε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ώστε να δημιουργηθεί μια συμβιωτική κοινωνία μέσω της μελέτης του ανοιχτού πνεύματος του Χερν, που αναμφίβολα καλλιέργησε η οδύσσειά του από την Ελλάδα στην Ιαπωνία.
 |
| Mari Christine Photo: Olga Kolisoglou |
Μαρί Κριστίν
Το ανοιχτό πνεύμα του Λευκάδιου Χερν στην αίθουσα διδασκαλίας-Ευρήματα από τις παραδόσεις του Χερν στο Κουμαμότο
Το ανοιχτό πνεύμα του Λευκάδιου Χερν ήταν αυτό που του έδωσε την ικανότητά του να κατανοήσει τον ιαπωνικό πολιτισμό. Προερχόμενος από μεικτή κληρονομιά και έχοντας ζήσει σε χώρες άλλες από αυτήν της καταγωγής του, είχε έμφυτη την ικανότητα να παρατηρεί σε βάθος τον πολιτισμό και τον τρόπο ζωής των χωρών όπου έζησε. Μια πρόσφατη ανακάλυψη του σημειωματαρίου ενός σπουδαστή του Χερν είναι απόδειξη του ανοιχτού πνεύματός του.
Η αυτοέκφραση και η συνδρομή του στο να ανακαλύψουν οι σπουδαστές τον εαυτό τους μέσω των γραπτών τους και της κατανόησης της αγγλικής γλώσσας ήταν μία από τις μεγάλες ικανότητες του Χερν. Οι σπουδαστές του ανακάλυψαν όχι μόνο τα αγγλικά και τον πολιτισμό. Ανακάλυψαν τις σκέψεις τους και τα αισθήματά τους.
Άλλοι έμαθαν πώς να αυτοεκφράζονται και να εκφράζουν τον πολιτισμό τους διεθνώς. Αυτή ήταν η περίπτωση του Τακαχικό Τομοέντα, του Ιάπωνα μαθητή από το Μπουζέν που κατέγραψε τις παραδόσεις.
Ακόμα και σήμερα κάποιοι Ιάπωνες πιστεύουν ότι το να μάθουν τα παιδιά τους αγγλικά σε μικρή ηλικία θα τα κάνει να χάσουν την ιαπωνική τους ταυτότητα. Ο Χερν δεν προσπαθεί να μετατρέψει σε αλλοδαπούς του Ιάπωνες μαθητές. Τους διδάσκει και τους προσφέρει τρόπους να εξηγήσουν την Ιαπωνία, τον ιαπωνικό πολιτισμό και τον ίδιο τους τον εαυτό ως Ιάπωνες στην αγγλική γλώσσα. Ταυτόχρονα, με την δια βίου ιδιότητά του ως δημοσιογράφος, τους παίρνει συνεντεύξεις για δικό του λογαριασμό, που τις χρησιμοποιεί στα γραπτά του. Γι’ αυτό και είναι εξαιρετικά επιμελής, όταν εξηγεί τον δυτικό πολιτισμό και το ιστορικό πλαίσιο της σημασίας και της προέλευσης των λέξεων και των εκφράσεων. Αναφέρει τόπους οικείους στους μαθητές του. Κάνει αναφορές στον διαφορετικό τρόπο που εκφράζονται και εξηγούνται οι λέξεις και οι προτάσεις στα ιαπωνικά συγκρινόμενες με την αγγλική γλώσσα και τον δυτικό πολιτισμό και αντίστροφα. Ο ρόλος του δεν είναι απλώς να διδάξει αγγλικά. Μέσα από τους μαθητές του ανακαλύπτει την Ιαπωνία.
 |
| John Moran Photo: Olga Kolisoglou |
Τζον Μοράν
Η Οδύσσεια του Λευκάδιου Χερν – Οι πρώιμες επιρροές του
Η πρόθεσή μου είναι να εξερευνήσω το ανοιχτό πνεύμα του Λευκάδιου Χερν μέσω των βιωμάτων των πρώτων χρόνων της ζωής του, προβάλλοντας την ελληνική επιρροή της μητέρας και της καταγωγής, την αγγλο-ιρλανδική κληρονομιά του πατέρα του και τον ντόπιο κόσμο των Ιρλανδών υπηρετών του.
Θα προχωρήσω κοιτάζοντας την περίοδο στο καθολικό οικοτροφείο St Cuthbert στο Ushaw της Αγγλίας -σημειώνοντας επίσης τη σχέση με τη Γαλλία- προτού εξετάσω την εξέλιξη του ευρέος πνεύματός του που ακολούθησε την άφιξή του στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1869. Θα δω ιδιαίτερα τα εκλεκτά θέματά του στις εφημερίδες του Σινσινάτι, τον γάμο του με την Αλίθια «Μάττι» Φόλεϊ και τις σημαντικές καταγραφές του των διαφόρων κοινοτήτων εκεί, ιδιαίτερα της Αφρο-Αμερικάνικης κοινότητας.
Στη συνέχεια θα δείξω τη συνεχή ανάπτυξη του ανοιχτού πνεύματός του στη Νέα Ορλεάνη, όπου ένας βιογράφος αναγνώρισε ότι εφηύρε το πρότυπο που όλοι έχουμε τώρα γι’ αυτή την πόλη, με την κουζίνα και την κουλτούρα των Κρεολών, την Αφρο-Αμερικάνικη μουσική και χορό και τον παράξενο κόσμο του βουντού. Θα ακολουθήσω το έργο του στη Μαρτινίκα –περιλαμβανομένου του φωτισμένου τρόπου προσέγγισης των γυναικών– για να απεικονίζω περαιτέρω το ανοιχτό πνεύμα του εξετάζοντας συγχρόνως κάποιες αντιφάσεις.
Επίσης ελπίζω να εξερευνήσω την ώριμη εργασία του ως κορυφαίου ερμηνευτή της Ιαπωνίας για τη Δύση και να υποδείξω κάποια μαθήματα που μπορούμε να διδαχτούμε σήμερα από τη μεγάλη οδύσσειά του.
 |
| Sotiris Chalikias Photo: Olga Kolisoglou |
Σωτήρης Χαλικιάς
Η φανταστική Ελλάδα του Λευκάδιου Χερν
Διαβάζοντας τα βιβλία και την αλληλογραφία του Λευκάδιου Χερν αντιλαμβανόμαστε ότι δεν αντιπροσωπεύει την Ελλάδα του 19ου αιώνα. Η σπουδαιότητά του αποκτά την πραγματική της διάσταση μόνον αν ειδωθεί μέσα από ένα ευρύτερο πλαίσιο: ένας Δυτικός στα σαράντα του έρχεται αντιμέτωπος με έναν άλλον πολιτισμό και ανταποκρίνεται σε αυτή την πρόκληση με εγκάρδιο και ελεύθερο τρόπο, η βασική θέση του οποίου είναι το ενδιαφέρον και ο σεβασμός για τον Άλλον.
Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον άμεσο θαυμασμό του για την Ιαπωνία, αν δεν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι για κείνον ο κόσμος που άφησε πίσω του δεν υπήρξε ποτέ δικός του. Προήλθε, εν μέρει, από έναν άλλον κόσμο, τόσο διαφορετικό από την ιρλανδική πραγματικότητα του πατέρα του. Μία πραγματικότητα από την οποία κατόρθωνε να δραπετεύει μέσα από την αγάπη της παιδικής ηλικίας του για την αρχαία Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Από τότε οι αναφορές του στην Ελλάδα σχετίζονται με τον αρχαίο πολιτισμό, που εξιδανίκευσε για να καταπολεμήσει τη στείρα αντίληψη για τη ζωή που αντιπροσώπευε γι’ αυτόν ο Χριστιανισμός. Ως στοιχείο της σύγχρονης Ελλάδας, ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός της μητέρας του ελάχιστα τον γοήτευε.
Η μόνη επαφή του με τον ελληνικό κόσμο της εποχής του ήταν η Ελληνική Κοινότητα της Νέας Ορλεάνης. Δεν εντυπωσιάστηκε, θεωρώντας τα μέλη της σαφώς κατώτερα από τα αρχαία πρότυπα. Εν τούτοις πάντα είχε στον νου του μια θολή, αλλά προσφιλή, παιδική ανάμνηση της αληθινής Ελλάδας: το φως αυτής της μακρινής χώρας όπου πρωτοείδε τη ζωή. Μια ανάμνηση συνδυασμένη –όταν ατένιζε τη χώρα που διάλεξε να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του– με την αίσθηση ότι είχε φτάσει στην «ονειρεμένη γη που περιτριγυρίζεται από παράξενους θεούς». Αισθανόταν, όπως έγραφε, «ότι τους είχε γνωρίσει και τους είχε αγαπήσει κάπου, κάποτε». Μπροστά στη ζωή της «Παλιάς Ιαπωνίας» άρχισε να αμφιβάλλει ότι ο δυτικός πολιτισμός είναι ηθικά αυτό που οι Δυτικοί πίστευαν ότι είναι.
 |
| Masayuki Ikeda Photo: Olga Kolisoglou |
Μασαγιούκι Ικέντα
Η συνεισφορά του Λευκάδιου Χερν στη σύγχρονη λογοτεχνία-Μαθαίνοντας από τους διασκευασμένους μύθους του κόσμου του Καϊντάν
Ο Λευκάδιος Χερν περιέγραψε τις δικές του εικόνες των πνευμάτων, των ξωτικών και των φαντασμάτων στις αποδόσεις των ιαπωνικών θρύλων και των παραδοσιακών ιστοριών. Το κοινό που έχουν αυτές οι απόκοσμες υπάρξεις δεν είναι να μας φοβίσουν απλώς, αλλά μάλλον μας δημιουργούν μια θλίψη γύρω από την ύπαρξη, αίσθηση μοναξιάς, δέος και τρυφερότητα. Αυτά τα συναισθήματα μπορούμε να τα μοιραστούμε μόνο στο βάθος της καρδιά μας.
Η λογοτεχνία των αποδόσεων, όπως απεικονίζεται στα έργα του Χερν, αναπαριστά έναν υψηλό συμπαντικό λογοτεχνικό χώρο, στον οποίο μπορεί κανείς να μιλήσει με τους νεκρούς, το υπερφυσικό και το φυσικό. Οι διασκευές του Χερν αναπαριστούν επίσης έναν προσωπικό λογοτεχνικό χώρο, όπου ζωγραφίζει εικόνες της δικής του χαμένης ουτοπίας. Θα εξερευνήσω τον κόσμο που απέδωσε ο Χερν και θα επιχειρηματολογήσω πόσο σύγχρονος και παγκόσμιος μπορεί να είναι.
Μετάφραση: Τέτη Σώλου, Ηλίας Ταμπακέας
Διεθνές Συμπόσιο στη Λευκάδα 2014 - Δεύτερη μέρα, 6 Ιουλίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου