Αργυρώ Μουμτζίδου

Η Αργυρώ Μουμτζίδου είναι φίλη της Ιαπωνίας και του Λευκάδιου Χερν. Θαυμάζει το ελεύθερο πνεύμα του και έχει ταξιδέψει στα μέρη που έζησε ο συγγραφέας. Είναι γνωστή για δράση στα ζητήματα επαφής γλωσσών και πολιτισμών. 

Παραθέτω μερικές ιδιότητές της:

• Είναι επιστημονική συνεργάτης του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, διδακτολόγος, ειδική σε ζητήματα Πολυγλωσσίας και Επαφής Γλωσσών και Πολιτισμών.

• Είναι υπεύθυνη στην Ελλάδα του ελληνογαλλικού φορέα «Διεθνής Διάδραση-Αδελφοποίηση - Ιnteraction Internationale-Adelphopoiisi».

• Έχει ιδρύσει και συντονίζει την ερευνητική Ομάδα Εκπαιδευτικής Πολυγλωσσίας «Διεπαφή».

• Είναι επιστημονική υπεύθυνη της Γιορτής Πολυγλωσσίας 2014, μία τριήμερη δράση του Δήμου Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με την ΔΕΠΘΕ και με τίτλο «Γλωσσικές διαδρομές. Θεσσαλονίκη, Πολύγλωττη Πόλις», μιας δράσης που ξεκίνησε το 2013 και συνεχίζεται φέτος για δεύτερη χρονιά.

• Εκδίδει το γαλλόφωνο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Synergies Sud-Est Εuropéen σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Σας προσκαλώ να παρακολουθήσετε μια ενδιαφέρουσα ραδιοφωνική συζήτηση πού έγινε πριν από λίγες μέρες στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης FM 100,6, με την Αργυρώ Μουμτζίδου και την υπεύθυνη της εκπομπής Γέφυρες (μιας εκπομπής για τις γέφυρες που καταστρέφει ο κοινωνικός αποκλεισμός και για τις γέφυρες που χτίζει η γνωριμία με το διαφορετικό).

ΚΛΙΚ

Θα ξανασυναντήσουμε την Αργυρώ Μουμτζίδου, για να μας μιλήσει για το ταξίδι της στην Ιαπωνία.

Κώστας Ευαγγελάτος

Κώστας Ευαγγελάτος

«Kotobuki»

(best wishes-good luck)

tribute to Lafcadio Hearn, mixed media, 2009.

«Η σύνθεση κολλάζ με χαρτόνι πάνω σε τμήμα κεντημένης ιαπωνικής ρόμπας απαρτίζεται από το ιδεόγραμμα ευχή και έναν ευκλείδιο κύκλο με αναγραφή του ελληνικού γράμματος γ εις την ν (νιοστή δύναμη). Κατά την προσέγγιση μου στη σειρά έργων μου bodygraphics/ Σωματογραφίες γ= γένεση, γυναίκα, γεωμετρία. Στο χάος του φόντου έχουμε ένα διάλογο της δυτικής λογικής σκέψης-τόπου καταγωγής του Λευκάδιου και της απωανατολίτικης καλλιγραφίας και συναισθηματικής μυθοπλασίας».

από το σημείωμα του Κώστα Ευαγγελάτου

Το έργο εκτέθηκε στο Deree College το 2009, στο πλαίσιο της έκθεσης «The Open Mind of Lafcadio Hearn», με την ευκαιρία των 110 χρόνων Ελληνο-Ιαπωνικής φιλίας.

«Dedication to Lafcadio»

mixed media, 2014

«Η επιζωγραφισμένη ψηφιακή σύνθεση, με κολλάζ ιαπωνικού γραμματοσήμου επικεντρώνεται στον σκεπτόμενο συγγραφέα. Ίσως νοσταλγικές σκέψεις για επιστολές που δεν έστειλε ποτέ στον τόπο καταγωγής του...»

από το σημείωμα του Κώστα Ευαγγελάτου

Βιογραφικό του Κώστα Ευαγγελάτου στα ιαπωνικά,

από το βιβλίο του καθηγητή Κώστα Ε. Μπέη «Η δίκη του Σωκράτη»,

Εκδόσεις EUNOMIA Verlag, 2001,

για το οποίο ο καλλιτέχνης είχε φιλοτεχνήσει 7 σχέδια.

Οι φωτογραφίες των έργων και το βιογραφικό προέρχονται από το αρχείο του Κώστα Ευαγγελάτου. Τον ευχαριστώ που είχε την καλοσύνη να μου παραχωρήσει την άδεια να τα χρησιμοποιήσω, καθώς και για τις πληροφορίες που μου έδωσε..

With many thanks to Costas Evangelatos for letting me use the photos of his artwork and of the book. I also thank him for the information he gave to me.

Θεόδωρος Στάμος

Ο μεγάλος Λευκαδίτης ζωγράφος Θεόδωρος Στάμος αγαπούσε πολύ τον Λευκάδιο Χερν και ήταν αυτός που έκανε γνωστό τον μεγάλο συγγραφέα σε κύκλους της Νέας Υόρκης. Η γνωριμία του με τον γκαλερίστα Τάκη Ευσταθίου ήταν μια ευτυχής συγκυρία. Οι δύο άντρες ενώθηκαν με δεσμούς συνεργασίας και φιλίας που κράτησαν μέχρι τον θάνατο του ζωγράφου το 1997.

Ο Θεόδωρος Στάμος με τον Τάκη Ευσταθίου,
στην γκαλερί του τελευταίου Ericson Gallery, Νέα Υόρκη 1979

Ο Τάκης Ευσταθίου έγινε σύμβουλος του Θεόδωρου Στάμου και ο Θεόδωρος Στάμος γνώρισε στον Τάκη Ευσταθίου τον Λευκάδιο Χερν, τον συγγραφέα που το πατρικό του σπίτι βρισκόταν στη Λευκάδα στην ίδια γειτονιά με το δικό του, και που είχε στενούς δεσμούς με την Ιαπωνία. Ο Τάκης Ευσταθίου άρχισε να ασχολείται με τον Χερν, να διαβάζει βιβλία του και λίγα χρόνια μετά ταξίδεψε στη Λευκάδα και αντίκρυσε το άγαλμα του συγγραφέα στο Μποσκέτο, στον κήπο των ποιητών.

Η αγάπη και το ακούραστο ενδιαφέρον του Τάκη Ευσταθίου έχουν δημιουργήσει τη μεγαλύτερη συλλογή έργων του Χερν, πρώτων εκδόσεων, σπάνιων βιβλίων και ιαπωνικών συλλεκτικών αντικειμένων. Η συλλογή του θα δωριστεί το καλοκαίρι στο Μουσείο Λευκάδιου Χερν που θα ιδρυθεί το καλοκαίρι στη Λευκάδα, με την ευκαιρία του Ελληνο-Ιαπωνικού Συμποσίου που θα γίνει εκεί στις 5 και 6 Ιουλίου. Το μουσείο αυτό θα είναι το πρώτο μουσείο προς τιμήν του μεγάλου συγγραφέα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Οι δύο ζωγράφοι, Θεόδωρος Στάμος και Σωτήρης Θεριανός, με  την ιστορικό και κριτικό τέχνης Barbara Cavalierie, τον Νοέμβριο του 1989 στη Νέα Υόρκη.

Ένα γράμμα του Θεόδωρου Στάμου στον Σωτήρη Θεριανό

Η ζωή και ο θάνατος είναι σίγουρα τα πιο εκπληκτικά πράγματα για τα οποία είμαστε βέβαιοι. Μέσα σ' αυτές τις δυο δυνάμεις υπάρχουν ανθρώπινα όντα που δουλεύουν πάνω σε ποικίλα σχέδια για να προεκτείνουν τη ζωή και να εμποδίσουν το θάνατο. Τότε υπάρχουν οι δημιουργοί, που με το έργο τους δείχνουν με τον ένα τρόπο ή τον άλλο και τις δύο πλευρές «κι ακόμη περισσότερο αυτά που δεν φαίνονται».

Γι’ αυτό και η αμεσότητα των πινάκων του Σωτήρη Θεριανού είναι αυτή ενός τέτοιου δημιουργού. Αυτοί οι πίνακες «tachist» σε εκτέλεση, περιλαμβάνουν όλες τις μορφές των φαινομένων - ζωή, βλάστηση, ανάπτυξη, κατακλυσμούς, ήλιο - και βέβαια τον κάτω κόσμο της Περσεφόνης και της Δήμητρας.

Δεν είναι εύκολοι πίνακες για να αφομοιωθούν αμέσως. Απαιτούν από το θεατή ταπεινοφροσύνη και όχι προσωπικό ανταγωνισμό και εγωισμό. Θα πρέπει να φυλαχτούν σαν ένα σπάνιο κρασί.

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΣΤΑΜΟΣ

Λευκάδα, Σεπτέμβριος 29/1984

Η πρώτη φωτογραφία προέρχεται από το αρχείο του Τάκη Ευσταθίου, που είχε την καλοσύνη να μου παραχωρήσει την άδεια να τη χρησιμοποιήσω.
Η δεύτερη φωτογραφία και το γράμμα προέρχονται από το αρχείο του Σωτήρη Θεριανού, που είχε την καλοσύνη να μου παραχωρήσει την άδεια να τα χρησιμοποιήσω.
The first photo belings to Takis Efstathiou personal archive and he was kind enough to let me use it.
The second photo and the letter belong to Sotiris Therianos personal archive and he was kind enough to let me use them.

Σωτήρης Θεριανός

«Στην τέχνη, ο νους πάντα ψάχνει. Ποτέ σου δεν ξέρεις. Πρέπει να διερευνάς συνεχώς. Δεν είσαι παρά ο εαυτός σου, πάντα, αλλά σε διαφορετικές συνθήκες και διαφορετικό χρόνο. Αφού δεις κάτι, το ξεχνάς και ύστερα προσπαθείς να συλλάβεις το πνεύμα του στο μουσαμά, με χρώμα, γραμμή, σχήμα».
Σωτήρης Θεριανός

Α Υ Τ Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

Η ηθική στην τέχνη, είναι ένας δρόμος για τη δημιουργία.

Το επιβεβαίωσα για τριάντα πέντε χρόνια στα μουσεία όλου του κόσμου.

Δουλεύω για να ανακαλύψω το επόμενο βήμα, πιστεύοντας πως η τέχνη είναι η δεύτερη φύση μας.

Και για μένα (απάγκειο).

Με εκπλήσσει κάθε φορά που, περπατώντας ανάμεσα, μου παρουσιάζονται νέοι δρόμοι, χωρίς να τους ακολουθώ (Είναι οι σειρήνες).

Είμαι ευχαριστημένος παρατηρητής, κάνω τη δουλειά μου ανενόχλητος  πια.

Έχω ησυχάσει μέσα μου.

Και τα πράγματα κυλούν σαν το νερό, κι εγώ παίρνω σταγόνες κι ανακατεύω τα χρώματά μου.

Χωρίς να το ξέρω, ζήτησα μια καλή ευκαρία για να κατανοήσω την τέχνη κι αυτή μου δόθηκε.

Οι δάσκαλοι που ήταν δίπλα μου, ήταν ένα με τη φύση κι εγώ προέρχομαι από κει.

Χρειάστηκε να ακούω και να επιλέγω, δεν ήταν δύσκολο τελικά.

Ίσως χρειάζονται χίλια χρόνια για να δουλέψω αυτά που μου παρουσιάζονται τόσο φρέσκα.

Μα κι αυτό το πρόβλημα το λύνω, αλλάζοντας το χρόνο, κάνοντας τις εικοσιτέσσερις ώρες – σαράντα οχτώ  μισάωρα κι έτσι προλαβαίνω κάτι.

Η Λευκάδα με συνοδεύει παντού στα ταξίδια μου και στις αναζητήσεις μου.

Απάγκειο είναι κι αυτή.

Νιώθω όμως πιο ελεύθερος, όταν την αφήνω στο παγκάκι του New York  Metropolitan Museum, ή στο Μουσείο του Καϊρου, να περιμένει για λίγο.

Νιώθω ότι με αγαπά περισσότερο και χαίρεται να της φέρνω πράγματα νέα μέσα στη δουλειά μου, που με κάνουν χαρούμενο.

Οι ιδέες που εισπράττω, ατέρμονες, σαν γραμμές (ΝΕΟΝ), δεν χρειάζεται πια να δώσουν φως, να κάνουν την αναγκαία δουλειά. 

Αυτό το κάνει ο ήλιος, ολόγραμμα, καθρεφτίζει τη  φύση στο νού.

Εγώ με φειδώ, κόβω κομμάτια απ’  τις γραμμές κι ετσι έχω φαΐ.

Κ’ είναι πολλές.

Σωτήρης Θεριανός

Λευκάδα 10 Νοεμβρίου 2011

Εργογραφία του Σωτήρη Θεριανού στα αγγλικά.

ΚΛΙΚ

Παρουσίαση του Σωτήρη Θεριανού από την ιστορικό και κριτικό τέχνης Barbara Cavaliere

Νέα Υόρκη, Φεβρουάριος 1992

ΚΛΙΚ

Ευχαριστώ τον Σωτήρη Θεριανό για τη φωτογραφία του έργου του και την αυτοπαρουσίαση που είχε την καλοσύνη να μου στείλει.

With many thanks to Sotiris Therianos for sending me the photo of his artwork and the text of his self-presentation.

Λευκάδιος Χερν, η Οδύσσεια ενός Ελεύθερου Πνεύματος

Πλησιάζουμε όλο και περισσότερο στο μεγάλο γεγονός του καλοκαιριού, στο Ελληνο-Ιαπωνικό Συμπόσιο της Λευκάδας, και οι ιδέες παίρνουν μορφή και όνομα.

Χτες αποφασίστηκε η ονομασία του γλυπτού του Μασάκι Νόντα, που τα αποκαλυπτήριά του θα γίνουν στη διάρκεια του Συμποσίου. Ανάμεσα σε διάφορες ονομασίες πάντα σχετικές με τον Λευκάδιο, το ελεύθερο πνεύμα και την Οδύσσεια, επιλέχθηκε η πιο κατάλληλη.

Λευκάδιος Χερν

Η Οδύσσεια ενός Ελεύθερου Πνεύματος

Lafcadio Hearn

The Odyssey of an Open Mind

 
　ラフカディオ・ハーンと
開かれた精神のオデュッセイア

Μακέτα του γλυπτού 

Μακέτα του γλυπτού 

Μακέτα του γλυπτού 

Ο Μασάκι είχε την καλοσύνη να μου στείλει τρεις φωτογραφίες της μακέτας. Οι φίλοι που θέλουν να τις δουν σε μεγάλο μέγεθος ή να τις κατεβάσουν, θα τις βρουν σε υψηλή ανάλυση στον παρακάτω σύνδεσμο.

ΚΛΙΚ

Οι διαστάσεις του γλυπτου και της βάσης του.

Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Μασάκι Νόντα.

The photos are from Masaaki Noda's personal archive.

Ο γλύπτης Μασάκι Νόντα, ένας Ιάπωνας φίλος

Εδώ και δύο δεκαετίες ο γλύπτης Μασάκι Νόντα έχει αναπτύξει ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα. Χάρη στη φιλία του με τον Τάκη Ευσταθίου, που τον ξενάγησε στους Δελφούς και στη Λευκάδα, γνώρισε τη μακραίωνη ιστορία μας, ήρθε σε επαφή με το ελληνικό πνεύμα, γοητεύτηκε από τους αρχαίους θεούς και άντλησε ενέπνευση για το έργο του. Τρία έργα του βρίσκονται στην Ελλάδα και αντανακλούν το ελληνικό φως. Στους Δελφούς, στον Μαραθώνα και στην Αθήνα.

Ο καθρέφτης του Απόλλωνα
Apollo's mirror

Το 2005 με πρωτοβουλία του Τάκη Ευσταθίου και σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πνευματικό Κέντρο Δελφών τοποθετήθηκε στους Δελφούς το γλυπτό του «Ο καθρέφτης του Απόλλωνα», που αντανακλά τον ήλιο που η θεά Αματεράσου γεννάει στη μακρινή Ιαπωνία και τον στέλνει να δύσει στην Ελλάδα. 

Το ελεύθερο πνεύμα του Λευκάδιου Χερν

The Open Mind of Lafcadio Hearn

Όταν ο Τάκης Ευσταθίου εμπνεύστηκε την ιδέα του «The Open Mind of Lafcadio Hearn», μιας οικουμενικής δράσης τέχνης αντάξιας του μεγάλου συγγραφέα, απευθύνθηκε στον Μασάκι Νόντα για να φιλοτεχνήσει το συμβολικό έργο. Το γλυπτό «The Open Mind of Lafcadio Hearn» δωρίστηκε στο Αμερικανικό Κολέγιο. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στην τελετή των εγκαινίων της Έκθεσης «The Open Mind of Lafcadio Hearn» το 2009, χρονιά εορτασμού των 135 χρόνων του Αμερικανικού Κολεγίου στην Ελλάδα, των 160 χρόνων από τη γέννηση του Λευκάδιου Χερν και των 110 χρόνων Ελληνοϊαπωνικής φιλίας.

Το πνεύμα του Ερμή
The spirit of Hermes

Το 2010 ήταν το έτος εορτασμού 2500 χρόνων από τη μάχη του Μαραθώνα, που θεμελίωσε το μεγαλείο της αθηναϊκής δημοκρατίας και το ήθος μιας μεγάλης εποχής. Ο Μασάκι Νόντα, σε συνεργασία με τον εμπνευστή του έργου, παρουσίασε το γλυπτό «Το πνεύμα του Ερμή», το οποίο βρήκε την τέλεια θέση του στην αφετηρία του μαραθώνιου δρόμου.

Φέτος, χρονιά που γιορτάζονται τα 110 χρόνια από τον θάνατο του Λευκάδιου Χερν, στη διάρκεια του Ελληνο-Ιαπωνικού Συμποσίου που θα γίνει το καλοκαίρι στη Λευκάδα, θα γίνουν και τα αποκαλυπτήρια του καινούργιου έργου του Μασάκι Νόντα, που είναι αφιερωμένο στον μεγάλο συγγραφέα που επιστρέφει στον τόπο του. 

Μοντέλου του καινούργιου έργου.

Οι φωτογραφίες προέρχονται από το αρχείο του Μασάκι Νόντα και το δικό μου. Τον ευχαριστώ για τις προσωπικές αφιερώσεις.

The photos are from Masaaki Noda's personal archive and from mine. Many thanks to Masaaki for the dedication.

Μουτζινά

από το Kwaidan (1904)

του Λευκάδιου Χερν

Στην οδό Ακάσακα στο Τόκυο υπάρχει μια ανηφοριά που λέγεται Κιι-νο-κούνι-ζάκα, που σημαίνει η Ανηφοριά της Επαρχίας του Κίι. Δεν ξέρω γιατί λέγεται έτσι. Στη μια πλευρά της θα δείτε μια αρχαία τάφρο, βαθιά και πολύ πλατιά και στην άλλη πλευρά του δρόμου εκτείνονται τα μακρά και αγέρωχα τείχη του παλατιού. Πριν από τον φωτισμό των δρόμων και πριν από τα τζινρικίσα, μόλις νύχτωνε, η γειτονιά ερήμωνε, και οι αργοπορημένοι διαβάτες προτιμούσαν να κάνουν παράκαμψη χιλιομέτρων, παρά ν’ ανηφορίσουν μονάχοι το Κιι-νο-κούνι-ζάκα μετά το ηλιοβασίλεμα.

Και όλα αυτά εξ αιτίας ενός μουτζινά, που συνήθιζε να κάνει τον περίπατό του εκεί.

Ο τελευταίος άνθρωπος που είδε το μουτζινά ήταν ένας γέρος έμπορος από τη συνοικία Κυόμπασι, που πέθανε πριν από τριάντα χρόνια. Να η ιστορία, όπως την αφηγήθηκε:

Αργά μια νύχτα ανέβαινε βιαστικός το Κιι-νο-κούνι-ζάκα, όταν το μάτι του πήρε μια γυναίκα, που έκλαιγε πικρά, κουβαριασμένη δίπλα στην τάφρο. Επειδή φοβήθηκε ότι ετοιμαζόταν να πέσει να πνιγεί, σταμάτησε για να της δώσει όση βοήθεια και παρηγοριά του επέτρεπαν οι δυνάμεις του. Ήταν λυγερή και χαριτωμένη, ντυμένη κομψά και τα μαλλιά της ήταν χτενισμένα με τον τρόπο που φτιάχνουν τα μαλλιά τους οι κοπέλες των καλών οικογενειών. 

«Ο-τζοτσού», της φώναξε καθώς την πλησίαζε. «Ο-τζοτσού, μην κλαις. Πες μου τι σε βασανίζει και αν υπάρχει κάποιος τρόπος να σε βοηθήσω, θα το κάνω με χαρά».

Εννοούσε στ’ αλήθεια αυτά που έλεγε, γιατί ήταν πολύ καλός άνθρωπος. Αλλά εκείνη συνέχισε να κλαίει κρύβοντας το προσωπό της με το μακρύ μανίκι της. 

«Ο-τζοτσού», της είπε ξανά, όσο πιο ευγενικά μπορούσε, «σε παρακαλώ, σε παρακαλώ ακουσέ με. Δεν είναι μέρος αυτό να βρίσκεται νυχτιάτικα μια νέα κοπέλα. Σε θερμοπαρακαλώ, μην κλαις, μονάχα πες μου πώς μπορώ να σε βοηθήσω!»

Εκείνη ανασηκώθηκε αργά, αλλά του γύρισε την πλάτη και συνέχισε να στενάζει και να κλαίει κρυμμένη πίσω από το μανίκι της. Εκείνος ακούμπησε ελαφρά το χέρι του πάνω στον ώμο της και την παρακάλεσε: «Ο-τζοτσού! Ο-τζοτσού! Ο-τζοτσού! Άκουσέ με μονάχα για μια στιγμή. Ο-τζοτσού! Ο-τζοτσού!»

Η Ο-τζοτσού γύρισε, άφησε το μανίκι της να πέσει και χάιδεψε με το χέρι της το πρόσωπό της και τότε ο άνθρωπος είδε ότι δεν είχε ούτε μάτια ούτε μύτη ούτε στόμα.

Άφησε να του ξεφύγει μια δυνατή κραυγή και το 'βαλε στα πόδια.

Τρέχοντας σαν τρελός ανέβηκε την ανηφόρα Κιι-νο-κούνι-ζάκα. Ο δρόμος μπροστά του ήταν κατασκότεινος κι έρημος. Έτρεχε ασταμάτητα, χωρίς να τολμάει να κοιτάξει πίσω του. Στο τέλος είδε ένα φως τόσο μακρινό που έμοιαζε με πυγολαμπίδα και κατευθύνθηκε προς τα κει. Αποδείχτηκε ότι δεν ήταν παρά το φανάρι ενός πλανόδιου πωλητή σόμπα, που είχε στήσει τον πάγκο του στην άκρη του δρόμου. Όμως, οποιοδήποτε φως και οποιοδήποτε ανθρώπινη παρουσία ήταν καλοδεχούμενη μετά από τη δυσάρεστη περιπέτειά του και ρίχτηκε στα πόδια του πλανόδιου πωλητή φωνάζοντας: «Αχ, αα, αα!»

«Κορέ! Κορέ!», φώναξε τραχιά ο πλανόδιος πωλητής. «Τι σου συμβαίνει; Σε χτύπησε κανείς;»

«Όχι, κανείς δεν με χτύπησε», αποκρίθηκε λαχανιασμένος ο άλλος. «Μόνο που... αχ!»

«Μόνο που σε φόβισε, ε;» ρώτησε με σκληρό ύφος ο γυρολόγος. «Ληστές;»

«Όχι ληστές. Δεν ήταν ληστές!» αγκομάχησε τρομοκρατημένος ο άνθρωπος. «Είδα... είδα μια γυναίκα δίπλα στην τάφρο και μου έδειξε... Αχ! δεν μπορώ να σου πω τι μου έδειξε!»

«Χε6! Μήπως σου έδειξε κάτι τέτοιο;» φώναξε ο γυρολόγος χαϊδεύοντας το πρόσωπό του, το οποίο παρευθύς μεταμορφώθηκε σε αυγό... Και την ίδια στιγμή το φως έσβησε.

Copyright© Τέτη Σώλου, 2009 

All rights reserved

Ρεμβασμός

Προδημοσίευση
από το Κοττό

του Λευκάδιου Χερν
Μετάφραση: Τέτη Σώλου
Έκδοση του Ταμείου Παγκόσμιας Κυθηραϊκής Κληρονομιάς, 2014

Έχει ειπωθεί ότι ο άνθρωπος έχει για τον θάνατο, τον ίδιο φόβο μ’ ένα παιδί, που έρχεται στον κόσμο κλαίγοντας, γιατί δεν ξέρει ποια στοργικά χέρια το περιμένουν. Σίγουρα αυτή η σύγκριση δεν αντέχει σε επιστημονικό έλεγχο, αλλά σαν ευχάριστο παιχνίδι της φαντασίας είναι όμορφη, ακόμα και για τους αγνωστικιστές –για κείνους που πιστεύουν ότι το ανθρώπινο πνεύμα χάνεται μαζί με το σώμα και ότι η αιώνια συνέχιση της προσωπικότητας δεν είναι παρά αιώνια δυστυχία.

Είναι όμορφη –νομίζω– γιατί υπαινίσσεται με τόσο μύχιο τρόπο την ελπίδα ότι στην υψηλότερη γνώση το Απόλυτο θα αποκαλυφθεί απέραντο, όπως η μητρική αγάπη. Μια τέτοια σύλληψη είναι της Ανατολής και όχι της Δύσης, όμως εναρμονίζεται με κάποια αντίληψη αόριστα προσδιορισμένη στις περισσότερες δυτικές πεποιθήσεις μας. Μέσα από αρχαίες ζοφερές συλλήψεις του απολύτου ως πατέρα, σιγά σιγά πήρε πνοή ένα όψιμο και φωτεινό όνειρο απέραντης τρυφερότητας –η εξευγενιστική ελπίδα, που δημιουργήθηκε από τη μνήμη της γυναίκας ως μητέρας· και όσο οι φυλές εξελίσσονται προς υψηλότερα πράγματα, τόσο πιο θηλυκή γίνεται η αντίληψή τους περί του θείου.

Αντιστρόφως, αυτή η σκέψη πρέπει να υπενθυμίζει ακόμα και στον πιο δύσπιστο ότι σύμπασα η ανθρώπινη εμπειρία δεν έχει γνωρίσει τίποτα ιερότερο από τη μητρική αγάπη –τίποτε άλλο που να του ταιριάζει τόσο επάξια ο χαρακτηρισμός «θεϊκό». Μόνο η μητρική αγάπη μπορούσε να δώσει τη δύναμη στη λεπτεπίλεπτη ζωή της σκέψης να ξεδιπλωθεί και ν’ αντέξει πάνω στην επιφάνεια αυτού του αξιολύπητου μικρού πλανήτη· μόνο μέσα από την υπέρτατη ανιδιοτέλεια μπόρεσαν τα ευγενέστερα αισθήματα του ανθρώπου να βρουν τη δύναμη ν’ ανθίσουν· μόνο με τη βοήθεια της μητρικής αγάπης μπόρεσαν οι υψηλότερες μορφές πίστης στο Αόρατο να πάρουν ζωή.   

Αλλά συλλογισμοί αυτού του είδους μάς κάνουν ν’ αναρωτιόμαστε «πού πάμε» και «από πού ερχόμαστε». Πρέπει ο οπαδός της εξέλιξης να σκέφτεται τη μητρική αγάπη απλώς σαν αναγκαίο αποτέλεσμα της υλικής συγγένειας –σαν έλξη ατόμου από άτομο; Ή μπορεί να αποτολμήσει να διατρανώσει, μαζί με τους αρχαίους στοχαστές της Ανατολής, ότι όλες οι ροπές των ανθρώπων σχηματίστηκαν από έναν αιώνιο ηθικό νόμο και ότι κάποιες είναι θεϊκές, γιατί είναι εκδηλώσεις των τεσσάρων απέραντων αισθημάτων; Ποια σοφία θ’ αποφασίσει για μας; Και ποιο το όφελος να ξέρουμε ότι τα υψηλότερα αισθήματά μας είναι θεϊκά, αφού η φυλή μας είναι καταδικασμένη ν’ αφανιστεί; Όταν η μητρική αγάπη θα έχει σφυρηλατήσει το μέγιστο για την ανθρωπότητα, τότε αυτό το μέγιστο δεν θα πήγαινε στα χαμένα;

Σε πρώτη σκέψη, πράγματι, το αναπόδραστο τέλος πρέπει να παρουσιάζει την πιο μαύρη τραγωδία που μπορεί να φανταστεί κανείς –μια τεράστια τραγωδία! Στο τέλος ο πλανήτης μας θα πεθάνει. Η γαλανή του ατμόσφαιρα θα συρρικνωθεί και θα σβήσει, οι θάλασσές του θα στεγνώσουν και το χώμα του θα αφανιστεί αφήνοντας στο σύμπαν μόνο ένα απόρριμα από άμμο και πέτρα –το μαραμένο πτώμα του κόσμου. Για καιρό ακόμα αυτή η μούμια θα γυρίζει γύρω από τον ήλιο, όπως το νεκρό φεγγάρι κάνει κύκλους τις νύχτες, με το ένα του πρόσωπο στην ανυπόφορη ζέστη και το άλλο στο παγωμένο σκοτάδι. Έτσι θα κάνει κύκλους ο πλανήτης μας, λευκός και φαλακρός σαν νεκροκεφαλή και σαν νεκροκεφαλή θα ξεθωριάζει, θα ραγίζει και θα θρυμματίζεται, καθώς θα έλκεται όλο και πιο πολύ από τον φλεγόμενο γονιό του, για να εξαφανιστεί ξαφνικά μέσα στην κυκλωνική αστραπή της ανάσας του. Ο ένας μετά τον άλλον θ’ ακολουθήσουν και οι υπόλοιποι πλανήτες. Τότε το ίδιο το παντοδύναμο αστέρι θα αρχίσει να εξασθενεί και να τρεμοσβήνει με αποτρόπαιες αλλαγές χρωμάτων –να πυρακτώνεται ως τον θάνατό του. Και τελικά το καρβουνιασμένο πέτρωμά του, εκσφενδονισμένο σε κάποια κολοσσιαία ηλιακή πυρά, θα γίνει ατμός πιο λεπτός και από το όνειρο της σκιάς ενός φαντάσματος... 

Τότε, ποιο θα ήταν το όφελος του μόχθου της ζωής –της ζωής που εξαλείφθηκε χωρίς ν’ αφήσει ούτε ένα σημάδι που να δείχνει το μέρος όπου καταποντίστηκε στην απέραντη άβυσσο; Τότε, ποια θα ήταν η αξία της μητρικής αγάπης και του νεκρού κόσμου της ανθρώπινης στοργής, με τις θυσίες του, τις ελπίδες, τις αναμνήσεις, τις θεϊκές απολαύσεις και τους ακόμα πιο θεϊκούς πόνους του, τα χαμόγελα, τα δάκρυα και τα καθαγιασμένα χάδια και τις αμέτρητες προσευχές στους αμέτρητους εξαφανισμένους θεούς; 

Τέτοιες αμφιβολίες και φόβοι δεν ταράζουν τον στοχαστή της Ανατολής. Εμάς αναστατώνουν, κυρίως εξ αιτίας των παλιών λανθασμένων τρόπων σκέψης που γεννούν τον τυφλό φόβο μήπως αυτό που αποκαλούσαμε ψυχή δεν είναι ουσία, αλλά μορφή... Οι μορφές εμφανίζονται κι εξαφανίζονται σε μια αδιάκοπη εναλλαγή, αλλά μόνο η ουσία είναι αληθινή. Τίποτα αληθινό δεν μπορεί να χαθεί, ακόμα και αν διαλυθούν εκατομμύρια κόσμοι. Απόλυτη καταστροφή, παντοτινός θάνατος –όλοι αυτοί οι όροι του φόβου δεν αντιστοιχούν σε καμία αλήθεια, αλλά στον αιώνιο νόμο της αλλαγής. Οι μορφές θα χαθούν, καθώς τα κύματα έρχονται και σπάνε· διαλύονται για να ξαναφουσκώσουν. Τίποτα δεν χάνεται...

Στη θολή καταχνιά της διάλυσής μας θα επιζήσει η ουσία όλων αυτών που κάποτε υπήρξαν ζωντανοί άνθρωποι –οι μονάδες όλων των υπάρξεων τωρινών και περασμένων, με όλες τις σχέσεις τους, όλες τις ροπές τους, όλη την κληρονομιά των δυνάμεων που κάνουν το καλό ή το κακό, όλες τις δυνατότητες που συσσωρεύτηκαν μέσα από μυριάδες γενεές, με όλη την ενέργεια που σχημάτισε τη ρώμη των φυλών –και για αμέτρητους καιρούς θα είναι σε τροχιά γύρω από τη ζωή και τη σκέψη. Μεταλλαγές μπορεί να υπάρξουν· αλλαγές θα φέρει επίσης η αύξηση ή η μείωση των σχέσεων, η αφαίρεση ή η πρόσθεση των ροπών, γιατί τότε η σκόνη μας θα έχει αναμειχθεί με τη σκόνη αναρίθμητων κόσμων και των ανθρώπων τους. Αλλά τίποτα ουσιώδες δεν μπορεί να χαθεί. Αναπόφευκτα θα μεταλαμπαδεύσουμε το μερίδιο που μας αναλογεί για να φτιαχτεί ο μελλοντικός κόσμος, από την ουσία του οποίου κάποια άλλη νοημοσύνη θα εξελιχθεί σιγά σιγά. Όπως η δική μας ψυχή πρέπει να κληρονόμησε κάτι από τους αναρίθμητους κόσμους που χάθηκαν, έτσι και οι μελλοντικές ανθρωπότητες θα κληρονομήσουν όχι μόνον από μας, αλλά και από τα εκατομμύρια πλανήτες που υπάρχουν ακόμα.

Γιατί η εξαφάνιση του κόσμου μας αντιπροσωπεύει, μπροστά στην εξαφάνιση του σύμπαντος, την απειροελάχιστη λεπτομέρεια μιας σκέψης που σβήνει· οι ανθρώπινες σφαίρες, που πρέπει να μοιραστούν την καταδίκη μας, θα ξεπεράσουν κατά πολύ το ορατό φως του ουρανού. Και όμως αυτές οι αναρίθμητες ηλιακές φωτιές, με τους εκατομμύρια αθέατους ζωντανούς πλανήτες με κάποιο τρόπο θα εμφανιστούν και πάλι. 

Ξανά ο εκπληκτικός κόσμος, που γεννιέται από τον εαυτό του και καταστρέφεται από μόνος του, θα ξαναρχίσει την αστρική περιδίνησή του πάνω από τα βάθη της αιωνιότητας. Και η αγάπη που παλεύει για πάντα με τον θάνατο, θα ξανασηκωθεί μέσα από μία καινούργια απεραντωσύνη του πόνου για ν’ αναζωπυρώσει τον παντοτινό αγώνα της.

Το φως του χαμόγελου της μητέρας θα επιζήσει πέρα από τον ήλιο μας και το σκίρτημα του φιλιού της θα διαρκέσει πέρα από το σκίρτημα των άστρων, η γλυκύτητα του νανουρίσματός της θα επιζήσει σε νανουρίσματα κόσμων που δεν έχουν ακόμα εξελιχθεί, η τρυφερότητα της πίστης της θα ζωηρέψει τη φλόγα των προσευχών προς τους οικοδεσπότες άλλων ουρανών –σε θεούς πέρα από τον χρόνο. Και το νέκταρ του στήθους της ποτέ δεν χάνεται, αυτό το λευκό ρυάκι θα κυλάει για να θρέψει τη ζωή μιας ανθρωπότητας πιο τέλειας από τη δική μας, όταν ο Γαλαξίας που απλώνεται πάνω από τη νύχτα μας, θα έχει χαθεί για πάντα στο διάστημα.

Copyright© Ταμείο Παγκόσμιας Κυθηραϊκής Κληρονομιάς, Τέτη Σώλου, 2014

All rights reserved